കർണാടകയുടെ സംസ്ഥാന ഉത്സവമായ നാദഹബ്ബയാണ് മൈസൂർ ദസറ. നവരാത്രി എന്നും അറിയപ്പെടുന്ന ഇത് 10 ദിവസത്തെ ഉത്സവമാണ്, അവസാന ദിവസം വിജയദശമിയാണ്. ഒരു ഐതിഹ്യം അനുസരിച്ച്, വിജയദശമി തിന്മയുടെ മേൽ സത്യത്തിന്റെ വിജയത്തെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. കാരണം, ഹിന്ദു ദേവതയായ ചാമുണ്ഡേശ്വരി മഹിഷാസുരനെ വധിച്ച ദിവസമായിരുന്നു അത്.മഹിഷാസുരൻ എന്ന അസുരനിൽ നിന്നാണ് മൈസൂർ എന്ന പേര് ഉണ്ടായത്. കന്നഡയിൽ മഹിഷാസുരന്റെ പട്ടണം എന്നർത്ഥം വരുന്ന “മഹിഷുർ” അല്ലെങ്കിൽ “മഹിഷാസുരന ഊരു” എന്ന വാക്കിൽ നിന്ന് ഉരുത്തിരിഞ്ഞ “മൈസൂർ” എന്ന വാക്കിന്റെ വികലമായ പതിപ്പാണ് മൈസൂർ. ദേവീ ഭാഗവതത്തിൽ കാണപ്പെടുന്ന പുരാണ കഥയുമായി മൈസൂർ ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു .

കഥ അനുസരിച്ച്, മൈസൂർ ഭരിച്ചത് എരുമത്തലയുള്ള ഒരു രാക്ഷസനായ മഹിഷാസുരനായിരുന്നു. ദേവന്മാരുടെയും ദേവതകളുടെയും പ്രാർത്ഥനയ്ക്ക് മറുപടിയായി, പാർവതി ദേവി ചാമുണ്ഡേശ്വരിയായി ജനിക്കുകയും മൈസൂരിനടുത്തുള്ള ചാമുണ്ഡി കുന്നിന്റെ മുകളിൽ വെച്ച് ആ രാക്ഷസനെ വധിക്കുകയും ചെയ്തു. അതിനാൽ കുന്നിനും നഗരത്തിനും യഥാക്രമം ചാമുണ്ഡി കുന്ന് എന്നും മൈസൂർ എന്നും പേരുകൾ ലഭിച്ചു. രാക്ഷസനെ കൊന്നതിനുശേഷം ദേവി കുന്നിൻ മുകളിൽ തന്നെ താമസിച്ചു.

നൂറ്റാണ്ടിൽ വിജയനഗര രാജാക്കന്മാരാണ് ദസറ ആഘോഷങ്ങൾ ആരംഭിച്ചതെന്ന് ചരിത്രകാരന്മാർ പറയുന്നു .

പേർഷ്യൻ അംബാസഡറായിരുന്ന അബ്ദുർ റസാഖ്, ഇന്ത്യയിൽ താമസിച്ചിരുന്ന സമയത്ത് വിജയനഗരത്തിൽ ദസറ (യഥാർത്ഥത്തിൽ മഹാനവമി) ആചരിച്ചതായി തന്റെ “മത്ല-ഉസ്-സദൈൻ വ മജ്മ-ഉൽ-ബഹ്‌റൈൻ” (രണ്ട് ശുഭകരമായ നക്ഷത്രസമൂഹങ്ങളുടെ ഉദയവും രണ്ട് സമുദ്രങ്ങളുടെ സംഗമവും) എന്ന പുസ്തകത്തിൽ റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുന്നു. 1304 മുതൽ 1470 വരെയുള്ള പ്രദേശത്തിന്റെ ചരിത്രത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ഒരു അവലോകനം ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു പ്രധാന കൃതിയാണിത്.

മൈസൂരിലെയും ദസറയിലെയും വോഡയാർമാർ

വിജയനഗര സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ പതനത്തിനുശേഷം, മൈസൂരിലെ വോഡയാർമാർ ദസറ ഉത്സവം തുടർന്നു. 1610-ൽ ശ്രീരംഗപട്ടണത്ത് രാജ വോഡയാർ ഒന്നാമൻ (എ.ഡി. 1578-1617) ആണ് ആദ്യം ദസറ ആഘോഷിച്ചത്.

മൈസൂരിലെ ചാമുണ്ഡി കുന്നിനു മുകളിലുള്ള ക്ഷേത്രത്തിൽ വോഡയാർ രാജകീയ ദമ്പതികൾ ചാമുണ്ഡേശ്വരി ദേവിക്ക് പ്രത്യേക പൂജ നടത്തിയതോടെയാണ് ആഘോഷങ്ങൾക്ക് തുടക്കം കുറിച്ചത്. 1805-ൽ കൃഷ്ണരാജ വോഡയാർ മൂന്നാമന്റെ ഭരണകാലത്ത്, ദസറ സമയത്ത് മൈസൂർ കൊട്ടാരത്തിൽ ഒരു പ്രത്യേക ദർബാർ (രാജകീയ സമ്മേളനം) നടത്തുന്ന പാരമ്പര്യം ആരംഭിച്ചു.

രാജകുടുംബാംഗങ്ങൾ, പ്രധാന അതിഥികൾ, ഉദ്യോഗസ്ഥർ, പൊതുജനങ്ങൾ എന്നിവർ പങ്കെടുത്ത പ്രത്യേക ദർബാറായിരുന്നു ഇത്. വോഡയാർ കുടുംബത്തിലെ ഇപ്പോഴത്തെ പിൻഗാമികൾ ദസറ സമയത്ത് ഒരു സ്വകാര്യ ദർബാർ നടത്തുന്നതോടെ ഈ പാരമ്പര്യം തുടരുന്നു.മൈസൂരിലെ ജനങ്ങൾക്ക് കാലികമായ നൂതനാശയങ്ങളും വികസനങ്ങളും പരിചയപ്പെടുത്തുക എന്ന ഉദ്ദേശ്യത്തോടെ, 1880-ൽ മൈസൂർ മഹാരാജാവ് ചാമരാജ വോഡയാർ പത്താമനാണ് ദസറ വേളയിൽ നടന്നിരുന്ന പ്രശസ്തമായ മൈസൂർ പ്രദർശനം ആരംഭിച്ചത്.

പ്രദർശനം നടത്താനുള്ള ചുമതല ഇപ്പോൾ കർണാടക എക്സിബിഷൻ അതോറിറ്റിയെയാണ് ഏൽപ്പിച്ചിരിക്കുന്നത്, 1981 ൽ പ്രദർശനം സംഘടിപ്പിക്കുന്നതിനായി ഇത് രൂപീകരിച്ചു. ദസറ പ്രദർശനം നടത്താനുള്ള ചുമതല 1987 മുതൽ പൂർണ്ണമായും കർണാടക എക്സിബിഷൻ അതോറിറ്റിയെയാണ് ഏൽപ്പിച്ചത്.